Онбірінші сабақ
Сабақтыңтақырыбы: Қонаққа шақыру — Приглашение в гости. Кесемше — Деепричастие. Сабақтың мақсаты: Қонаққа шақыру мағынасындағы сөйлесу үлгілерінің лексико-грамматикалық жасалуынан мәліметберу. Сабақтыңбарысы: Көсемшелі етістіктердің жасалу жолдарына тоқталу.
Көсемше — етістіктің негізгі түрі. Негізгі қимыл.амалды білдіріп, кейде сол қимыл, амалды ай-қындап тұратын, жекеше, көпше болып бөлінбейтін және көбінесе күрделі етістіктің түрін кесемше дейміз.
Деепричастие, как и причастие, относится к глагольным формам. Оно обозначает второстепенные действия и служит признаком другого действия.
Деепричастие отвечает на вопросы:
Қайтіп? (какимобразом?)- мысалы:сұра-п (спросив)
Не істеп отыр? (что делает?) -кел-іп (придя)
Не істеді? (что сделал?) — жинала бастады (начал собираться)
Не істегелі жатыр? (что собирается делать?) — кет-келі (собирался уходить)
1 .Көсемшелі етістіктіңжасалу жолдары.
1 .-ып,-іп: айтып.келіп, барып.
2.-а,-е,-и: айта, келе.оқи.
3.-ғалы,-гелІ,-қалы,-келІ: айтқалы, келгелі.барғалы.
Етістіктен кейінгі сөздіңсоңғы дыбысы (конечный звук после глагола)
Кесемше Деепричастие
| Етістіктен кейіпгі сөздід сонгы | Жұрнактар | Мысалдар | |
| дыбысы | ( суффиксы) | (примеры) | |
| (конечный звук после глагола) | |||
| Дауысты | -и | Сұра-п (спросив) | |
| (гласные) | Окы-п (прочитав) | ||
| (Дауыссыз | -in | Кел-іп (придя) | |
| (согласные) | -ып | Ал-ып (взяв) | |
| Дауыссыз | -а | Айт-а (говоря) | |
| (согласные) | -е | Кел-е (придя) | |
| Дауысты | -й | Сойле-й | |
| (гласные) | (говоря) | ||
| Катан, дауыссыз | -калы | Айт-калы | |
| (глухие согласные) | -келі | (собирался сказать) Кет-келі (собирался уходить) | |
| Қатаңнан баска дыбыст | ардан | -гала | Сұра-галы |
| сон ( после всех звуков | кроме | -гелі | (хотел спросить) |
| глухих) | Біл-гелі (хотел узнать) | ||
2.Сухбатты есімізге сактаймыз. Запоминаем диалог.
Қонаққа шақыру- Приглашение в гости
Шақырушы: «Кіруге рұқсат па?» Приглашающий: «Можно войти?»
Қонақ: «Кіріңіз». Гость: «Входите».
Ш.:«СәлеметсІз бе! Қалай, қалыңыз? Пр.: «Здравствуйте! Как ваши дела?
Қонақ үйіндежақсы орналастыңыз ба?» Какустроились в гостинице?»
Қ.:«СәлеметсІзбе!Рақмет,бәрідежақсы. Г.: «Здравствуйте! Спасибо, все хорошо.
Қонақ үйі жайлы, жылы екен. Здесь удобно и тепло.
Жоғары шығыңыз.отырыңыз. Проходите,садитесь.
Өздеріңіз қалайсыздар?» А как Вы?»
Ш.: «Рақметбіздежақсымыз. Пр.: «Спасибо у нас тоже все хорошо.
Сізді үйге қонаққа шақыра келдім. Я пришел пригласить Вас в гости.
Әңгімелесіпданысып отырайық». Познакомимся, поговорим, посидим».
Қ.: «Ықыласыңызға рақмет. Г.: «Спасибо за внимание.
Сағат нешеге шақырып келдіңіз? На какое время Вы приглашаете?
Мекен-жайыңыз қалай еді?» Какой у Вас адрес?»
Ш.:«Кешке сағат алтыға шақырып Пр.:«Вечеромкшестичасам. тұрмын.
Сағат бес жарымда сізге өзім келіп, ма- Я заеду за Вами в половине шестого
шинамен алып кетемін. на машине.
Қазіршесау болып тұрыңыз. До свидания».
Қ.: «Көріскеншесауболыңыз». Г. :«До встречи».
Областной учебно—методический центр управления по развитию языков
Подборку подготовил Султан ДАУТОВ.
